It’s Not You, It’s Me: exen maken kunst over hun gebroken hart in Nieuw Dakota
Lieke van den Belt, Het Parool, 30 januari 2024

De meeste mensen zullen even moeten slikken als ze een mailtje krijgen met de vraag: ‘Wil jij samen met je ex een werk maken over jullie breuk?’ Vijf voormalige koppels gingen de uitdaging aan voor een groepstentoonstelling in Nieuw Dakota: It’s Not You, It’s Me.

De tentoonstelling It’s Not You, It’s Me komt uit de koker van museumdirecteur en curator Ellis Kat (30). De reacties op haar uitnodiging waren heftig. ‘Who are you to make me think about my exes today?’ ‘I’d love to. I just need to slowly push it to my new girlfriend because she might flip.’ ‘It demands very little emotional risk-taking from the curator.’

“Het is verleidelijk om te denken dat deze tentoonstelling vol zit met sensatie,” aldus Kat. “Er zijn tranen gevallen, maar er komt ook veel liefde bij kijken.

It’s Not You, It’s Me is deel van een tweeluik; de tegenhanger van een vorige expositie in het museum Yes, I Do, waarvoor geslaagde liefdeskoppels waren uitgenodigd om los van elkaar een visuele ode te brengen aan hun wederhelft. “Dit is de vorm waarin ik bij Nieuw Dakota tentoonstellingen presenteer. Het vorige tweeluik ging over de relatie tussen mens en dier. In de eerste tentoonstelling was de mens superieur, in de tegenhanger kregen de dieren hun stem terug. Met deze vorm wil Nieuw Dakota álle meningen een podium geven. Geen kunstenaar of bezoeker hoeft zich buitengesloten te voelen.”

Mislukte liefde
De introductieteksten voor It’s Not You, It’s Me zijn geschreven door Alma Mathijsen, de ‘koningin van het gebroken hart,’ aldus Kat. In de blauwe envelop die elke bezoeker bij het betreden van de expositie krijgt, zit een brief met teksten als ‘Ooit waren ze verliefd. Ooit konden ze niet van elkaar afblijven.’

“Veel films en liedjes gaan over de mislukte liefde, maar in beeldende kunst gaat het eerder over naastenliefde of het bezingen van een muze. Ik heb het idee dat beeldende kunst zich ‘te goed’ lijkt te vinden om zoiets plats te bespreken, maar liefde is iets zeer complex waar we allemaal mee te maken hebben.”

Samenwerken met een ex kan behoorlijk spannend zijn, en niet alle exen hielden het vol. Van een anoniem ex-stel dat oorspronkelijk zou meedoen, bleek een van beiden toch nog heimelijk verliefd te zijn, en trok zich terug. Een andere kunstenaar, Michaël Bloos, wel in de tentoonstelling, maakte het werk uiteindelijk alleen, nadat zijn ex-vriendin Eva Meijering zich terugtrok omdat de breuk toch nog te vers was. Bloos richt zich in zijn installatie I thought we would do this together tot zijn voormalige partner; een noodkreet over hun relatiebreuk en de vraag waarom ze het project niet samen wilde afmaken.

Een succesvollere samenwerking was er tussen Helena Hoogenraad (31) en Bas Schippers (31): het drieluik Lifeline. De twee ontmoetten elkaar op een expositie waar ze allebei aan meededen. Na een halfjaar daten bleek echter dat ze niet dezelfde kinderwens hadden. Schippers: “Het was niet ‘Helena geen carrière, wel kinderen’ en Bas ‘wel carrière, geen kinderen’, er zit meer nuance in.” Hoogenraad: “Het is niet romantisch, maar wel praktisch. Ik ben 31, mocht ik kinderen willen krijgen met een partner, dan heb ik een solide basis nodig. Veel vriendinnen om mij heen zijn bezig met ivf.”

Uiteenlopende wensen
Het werk dat de twee maakten, verbeeldt hun uiteenlopende wensen. Zij is links begonnen met schilderen, hij rechts, ze ontmoetten elkaar in het midden. Links op het doek staat een sierlijke zwemster die zichzelf achterover lijkt te laten vallen. Aan de rechterkant is een gespierde bokser te zien die zich van haar heeft afgedraaid en wegloopt, de trap omhoog neemt naar de sterren.

Op het werk zijn ook vlinders, bloemen en bijtjes te zien, verwijzend naar het idee van the birds and the bees, maar ook terugkerende motieven uit eerder werk van zowel Hoogenraad als Schippers. Een ander motief zijn paarden, een onderwerp van gesprek tijdens hun eerste ontmoeting.

“Paarden zijn voor mij het symbool voor de perfecte balans tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid. Van Napoleon Bonaparte tot Pennymeisjes, paarden hebben iets prachtigs zachts en sierlijks, maar ze hebben ook sterke spieren”, aldus Schippers. Hoogenraad: “Bij mij kwamen ze vooral in mijn werk omdat ik een serie aan het maken was over Roze Ruiters, oftewel Pink Warriors. Roze was vroeger een kleur voor jongens, mannen gingen in rode uniforms naar de oorlog en die waren bij terugkomst helemaal verbleekt. Ik vind het bizar dat een kleur zo gekoppeld is aan geslacht.”

Vervloekt
De samenwerking verliep niet altijd even soepel, een enkele keer speelden emoties van de relatiebreuk weer op. Hoogenraad: “We hebben Ellis een aantal keer vervloekt tijdens het maakproces, maar dat is niet gek; het is natuurlijk ook wel raar om samen te werken met je ex.”

Schippers: “Maar onze samenwerking heeft ook laten zien waarom we ooit een relatie hadden en dat het ook iets moois was.”

Kat voelde zich verantwoordelijk voor de emotionele gesteldheid van de deelnemende kunstenaars. “Als buitenstaanders me vroegen wat ik deed, dan zei ik weleens dat ik relatietherapeut was – zo voelde het soms echt. Het is bijzonder dat alle kunstenaars zo open zijn geweest en het publiek deelgenoot maken van hun gebroken harten. Het is zoiets menselijks om liefdesverdriet te hebben. Ik merk dat bezoekers veel troost halen uit hun werk. Dat is de kracht van kunst.”

Om de deelnemende kunstenaars tegemoet te komen, nodigde Kat haar eigen ex Stefano Keizers uit om aanwezig te zijn bij de opening, inclusief performance met gedicht en fluit. “Dat ik hem toeliet bij dit project, is op een bepaalde manier ook een blijk van liefde. Dat merk ik ook bij andere ex-koppels, het gaat over liefdesverdriet, maar ook over weer met elkaar communiceren, verbinden en samen kunst maken.”

It’s Not You, It’s Me, t/m 21 april in Nieuw Dakota, Ms. van Riemsdijkweg 41b op de NDSM-werf