We maken er wat van
Anna van Leeuwen, de Volkskrant, 8 december 2022
Badmintonnen in een droge rivier: Paulien Oltheten toont het alledaagse van de klimaatcrisis
Wekelijks bespreken we een kunstwerk dat nú om aandacht vraagt. Deze week: To Those That Will, Ways Are Not Wanting van Paulien Oltheten.
Op de fiets naar kunstruimte Nieuw Dakota in Amsterdam waagde ik me aan de podcast How to Save a Planet. Niet te doen natuurlijk. Ik hoorde Christine Nieves Rodriguez uit Puerto Rico vertellen dat ze orkaan Maria had overleefd door zich met haar man, zijn neef, hun hond en kat op te sluiten in de badkamer.
Een paar dagen eerder had ik mijn man gesuggereerd dat hij een noodpakket voor ons moest gaan kopen. Hij wilde niet. Hij had een column gelezen van een man die al een paar jaar geleden een fles water in huis had gehaald en die fles was nog steeds dicht. Onzinnig argument. Alsof je geen gordel omdoet omdat je nog nooit verongelukt bent. ‘Maar’, zou mijn man nu zeggen, ‘jij luistert podcasts op de fiets, dat is pas gevaarlijk.’ Rodriguez had trouwens geen fles water bij zich in de badkamer, maar wijn.
De tentoonstelling in Nieuw Dakota heet Never Let a Good Crisis Go to Waste. Die titel maakte me nieuwsgierig omdat dit natuurlijk het jaar van allerhande crises is. Het idee voor de tentoonstelling ontstond ook uit een soort crisis: een geannuleerde tentoonstelling, een lekkend dak en een hittegolf. Die crisis is zeker niet verspild. Het is een mooie tentoonstelling. Zo staan er keramieken emmers van Annelies Kamen op meerdere plekken onder het dak. Dat lekt nu zelfs als het niet regent – en is eigenlijk al gefikst, begrijp ik van directeur Ellis Kat.
Het videotweeluik van Paulien Oltheten draait om twee plekken met extreem weer. Of eigenlijk met ‘extreem klimaat’. Links de opgedroogde rivier Zayandeh Rud in Isfahan (Iran), rechts de bevroren Wolga in Samara (Rusland). Oltheten observeert, zoals zij dat zo meesterlijk kan, menselijk gedrag. De opgedroogde rivier blijkt in gebruik als een soort nieuw stadspark. Een man en een vrouw staan er te badmintonnen, een man zoekt naar schelpjes. Een man op een bankje bidt of geniet van de zon, of allebei. Over de bevroren rivier reizen Russen met hovercrafts. Met hun boodschappentasjes in de handen geklemd stappen ze het voertuig in en uit.
Beide plekken zien er totaal onbewoonbaar uit. En deze mensen maken er toch maar wat van. Die veerkracht heeft iets ontroerends, ook door het zichtbare geploeter en geklungel waarop Oltheten haar camera richt. Isfahan blijkt vol lastige hekjes te staan, waar mensen met handkarren, rolstoelen en kinderwagens langs en over moeten manoeuvreren. In Samara is elke stap een glibberige aangelegenheid en zijn de Russen dik ingepakt om de kou te doorstaan. Hoezo crisis? Dit is totaal alledaags. Mensen maken er toch maar iets van, zo lang het kan. Het is schitterend en het doet ook pijn om naar te kijken.
Ik moest denken aan het diorama van kunstenaars Dominique Gonzalez-Foerster en Joi Bittle dat ik een paar jaar geleden zag. Een ruw rood landschap, het leek Mars. Maar de installatie is gebaseerd op de droogste plekken op onze eigen planeet. Nu stel ik me voor dat in dat rode onaardse landschap twee mensen staan te badmintonnen. Misschien zijn het de allerlaatste mensen. Hopelijk hebben ze er een fles wijn bij.
Wie: Paulien Oltheten (40)
Wat: To Those That Will, Ways Are Not Wanting, 2019
Waar: Nieuw Dakota, Amsterdam
Waarom: Deel van de tentoonstelling Never Let a Good Crisis Go to Waste, t/m 18/12.
