Crisis om weer vooruit te kunnen
Jaap Stiemer, Noordhollands Dagblad, 24 november 2022

 

De crisis als rode draad. Dat dit zo’n actueel the­ma zou worden had Ellis Kat, directeur van kunst­ centrum Nieuw Dakota, ook niet verwacht.

 

Ruim een jaar geleden werd Ellis Kat directeur van het kunstcentrum op het NDSM­-terrein. Het pand heeft een loodsachtig karak­ter en die uitstraling had het van binnen dan ook. Er was lekkage en daarnaast moest de ruimte door corona regelmatig dicht. Geen lekkere start. Maar de nieuwe directeur liet al deze crises voor zich werken. En de eerste door haar gecureerde expositie heet dan ook ’Never Let a Good Crisis Go to Waste’.

 

Toen ze eenmaal had besloten dat dit persoonlijke element de rode draad van de tentoonstelling moest worden, verdiepte Kat zich in wat een crisis nu eigenlijk is. En toen bleek dat in de management­wereld een crisis altijd uiteenvalt in vier delen: een substantiële dreiging, een verrassingselement, snelle beslissingstijd en de wil om te veranderen.

„Ik besloot om vier kunstenaars uit te nodigen en ieder van hen met een van die vier punten aan de slag te laten gaan”, zegt de curator. Het leverde een zeer gevarieerde tentoonstelling op, waar je op het eerste gezicht zo doorheen wan­delt, maar waar toch meerdere fascinerende ’stops’ in zitten waar je, ook letterlijk, even bij gaat zitten.

 

Bij binnenkomst valt bijvoor­beeld op dat het nog steeds lekt in het pand, dat door een renovatie wel een flinke gedaanteverande­ring heeft ondergaan. Maar die lekkage is het werk van Annelies Kamen, die het crisispunt ’snelle beslissingstijd’ onder handen nam. Wat doe je als het lekt? Dan zet je er snel een emmer onder. Kamen maakte prachtige emmers van geglazuurd keramiek en plaatste die op plekken in de ruimte, waar het door haar ingrijpen met onder meer een irrigatiesysteem nu als­nog lekt.

 

Het werk van Faysal Mroueh, ’Stone licker’, is een digitale video die het thema ’substantiële drei­ging’ verbeeldt. Via een beeld­scherm komt de bezoeker terecht in een onbestemd landschap, waar­in een al even onbestemde figuur een reis maakt. Onderweg komt de figuur allerlei vertellers tegen die er een zeer poëtisch idioom op nahouden. Het geeft de indruk van een videogame; de beelden zijn via artificial intelligence tot stand gekomen.

 

’De wil om te veranderen’ is het thema waarmee kunstenares Pau­lien Oltheten werkte. Ze maakte twee films, die op twee naast elkaar geplaatste schermen tegelijkertijd worden vertoond. Op het linker scherm zien we beelden uit Iran, onder meer van een droge rivier­bedding en plekken in een stad waar talloze mensen kleine crisis­ sen doormaken door het meest krankzinnige straatmeubilair dat daar geplaatst is.

Op het scherm rechts hiervan beelden uit een ijzig Rusland, waar de rivier de Wolga niet droog ligt, maar is dichtgevroren. Er zitten opvallende synchroniciteiten in de beelden; de mens past zich aan aan wat de natuur, of de menselijke natuur, hem of haar voorschotelt. Met een hoofdtelefoon op is het geluid van de films te volgen. ,,Het is een werk dat enerzijds droevig maakt. We zijn als mens de aarde behoorlijk aan het toetakelen en moeten nu met de gevolgen zien te leven. Anderzijds zit er ook humor in de film. De kunstenaar heeft op vernuftige wijze weten vast te leggen hoe we als mens soms met letterlijke obstakels moeten om­gaan die we zelf hebben neergezet. Mensen zitten hier regelmatig hardop te lachen bij het zien van de taferelen’’, zegt Kat.

 

Zeeschepen

Het verrassingselement van een crisis werd door Ehsan Ul Haq vrij letterlijk genomen. Tot op de dag van de opening van de expositie werkte hij nog aan ’I love you’, een installatie waarin hij onder meer verwijst naar de kustplaats in zijn geboorteland Pakistan waar op het strand kolossale zeeschepen wor­den ontmanteld. De nog bruikbare delen van een scheepswrak worden hergebruikt voor de bouw van de stad. In zijn sculptuur heeft Ul Haq oude meubels uit elkaar ge­haald en op intuïtieve wijze weer op elkaar gestapeld.

 

Centraal in de ruimte ligt een enorm omgevallen, honderden kilo’s wegend tentoonstellingsde­cor, dat de indruk wekt dat er een flinke aardschok heeft plaatsgevon­den. De teksten bij de tentoonstel­ling zijn van schrijfster Maartje Wortel, die een geheel eigen inter­pretatie geeft aan de werken en het thema. En aan de vier punten die een crisis tot crisis maken, voegde ze er eigenhandig nog vijf aan toe. Hiermee is een geheel op zichzelf staand kunstwerk ontstaan. Het tweetalige informatieblad bij de expositie bevat nog vijf tips van de deelnemende kunstenaars over hoe je een goede crisis te baat kan ne­men.

Of zoals Kat het verwoordt: „Een maatschappij moet af en toe crises kennen om vooruit te kunnen. Toen we begonnen aan deze ten­toonstelling, was de meervoudige crisis die er nu is er nog niet. Maar daardoor is het heel actueel gewor­den. Bij mijn weten is Nieuw Da­kota op dit moment de enige plek die deze thematiek nu visuali­seert.”

 

Nieuw Dakota

Tentoonstelling ’Never Let a Good Crisis Go to Waste’, kunstcentrum Nieuw Dakota op het NDSM­terrein in Amsterdam. Met werk van Annelies Kamen, Faysal Mroueh, Paulien Oltheten, en Ehsan Ul Haq. Teksten van Maartje Wortel. Ellis Kat is de curator. Nog te zien tot en met 18 december, donderdag tot en met zondag van 11 tot 18 uur.